MELİH CEVDET ANDAY



Bir çift güvercin havalansa....
Yanık yanık koksa karanfil....

1915'te İstanbul'da doğdu. Ankara Gazi Lisesi'ni bitirdi (1936), Sosyoloji öğrenimini yapmaya gittiği Belçika'da iki yıl kaldı. İkinci Dünya Savaşı çıkınca yurda döndü. Ankara'da Millî Eğitim Bakanlığı Yayın Müdürlüğü'nde danışmanlık, Ankara Kitaplığı'nda memurluk ve gazetecilik yaptı (1942-1951), İstanbul'a gelerek Akşam gazetesinde çalışmaya başladı (1951), deneme yazarlığını bugün Cumhuriyet'te sürdürüyor. 1954'ten sonra İstanbul Belediye Konservatuvarı Tiyatro bölümünde fonetik-diksiyon öğretmenliği yaptı, emekli oldu. İlk şiiri Varlık dergisinde çıkan (15 Kasım 1936) Melih Cevdet, derginin ertesi sayılarında, liseden arkadaşları Orhan Veli ve Oktay Rifat'la birlikte şiirler yayımlayarak Yeni Şiir'in üç öncüsünden biri oldu. Varlık, Ses, Yeditepe, Yaprak, Papirüs, Yeni Dergi, Soyut vb. dergilerde çıktı şiirleri. Özellikle 1946'dan sonra sanatını romantik öğelerden kurtararak sosyal temellere yasladı. Çeviri kitaplarının sayısı 25 kadardır.
Şiir kitapları: Garip (1941, Orhan Veli Kanık ve Oktay Rifat'la birlikte), Rahatı Kaçan Ağaç (1946), Telgrafhane (1952), Yanyana (1956), Kolları Bağlı Odysseus (1963), Göçebe Denizin Üstünde (1970), Teknenin Ölümü (1975), Ölümsüzlük Ardında Gılgamış (1981), Tanıdık Dünya (1984) ve Güneşte (1989). 1978 yılına kadar yazdığı bütün şiirleri Sözcükler adlı kitapta topladı. Deneme kitapları: Doğu-Batı (1961), Konuşarak (1964), Gelişen Komedya (1965), Yeni Tanrılar (1974), Sosyalist Bir Dünya (1975), Dilimiz Üstüne Konuşmalar (1975), Maddecilik ve Ülkücülük (1977), Yasak (1978), Paris Yazıları (1982), Açıklığa Doğru (ilk iki kitabının ilavelerle yeniden basımı, 1984), Sevişmenin Güdüklüğü ve Yüceliği (1990) Gezi yazıları: Sovyet Rusya, Azerbaycan, Özbekistan, Bulgaristan, Macaristan (1965; genişletilmiş yeni basımı Anadolu'da ve Sosyalist Ülkelerde adıyla) Oyunları: İçerdekiler (bas. ve oyn. 1965), Mikado'nun Çöpleri (bas. ve oyn. 1967), Dört Oyun (bas. 1972, Yarın Başka Koruda, Dikkat Köpek Var, Ölüler Konuşmak İsterler ve Müfettişler adlı oyunları), Toplu Oyunları I (1987), Toplu Oyunları II (1989) Romanları: Aylaklar (1965), Gizli Emir (1970), İsa'nın Güncesi (1974), Raziye (1975), Yağmurlu Sokak (1991), Meryem Gibi (1991) Anıları: Akan Zaman Duran Zaman I (1984). Melih Cevdet, Mikado'nun Çöpleri eseriyle 1967/68 tiyatro mevsiminde en başarılı oyun yazarı seçilerek İlhan İskender Armağanı'nı aldı. Ankara Sanatseverler Derneği de 1971-1972 mevsiminde aynı eserle şairi yılın en iyi oyun yazarı seçti. TRT 1970 Sanat Ödülleri Yarışması'nda roman türünde Gizli Emir ile başarı ödülünü (Şubat 1971), Tarjei Vesaas'tan çevirdiği Buz Sarayı romanıyla Türk Dil Kurumu 1973 Çeviri Ödülü'nü, Teknenin Ölümü ile 1976 Yeditepe Şiir Armağanı'nı, Sözcükler ile 1978 Sedat Simavi Vakfı Edebiyat Ödülü'nü, Ölümsüzlük Ardında Gılgamış ile 1981 Türkiye İş Bankası Ödülü'nü ve Ölümsüzler ya da Bir Cinayetin Söylencesi oyunuyla 1984 Enka Sanat Mansiyon Ödülü'nü kazandı, bu oyunu Dört Oyun ile birlikte basıldı (1987). Ayşegül Yüksel'in Melih Cevdet Anday üzerine Yapısalcılık ve Bir Uygulama (1982) adlı çalışması vardır.

Eserleri

Garip (1941, Orhan Veli ve Oktay Rifat'la birlikte)
Rahatı Kaçan Ağaç (1946)
Telgrafhane (1952)
Yanyana (1956)
Kolları Bağlı Odysseus (1962)
Göçebe Denizin Üstünde (1970)
Teknenin Ölümü (1975)
Sözcükler (1978, toplu şiirler)
Ölümsüzlük Ardında Gılgamış (1981)
Tanıdık Dünya (1984)
Güneşte (1989)
Yağmurun Altında (1995)

Şiir Çevirileri

Annabel Lee - Edgar Allan POE
Atlının Türküsü - Federico Garcia LORCA
Ben de - Langston HUGHES
Bir Zenci Kızın Türküsü - Langston HUGHES
Çayhane - Ezra POUND
Gece. Şehir Uyumuş. - Aleksandr BLOK
Hürriyet - Paul ÉLUARD
Kanun - Wystan Hugh AUDEN
Pan Öldü - Ezra POUND
Şiir Sanatı - Paul VERLAINE


Şiir Üzerine

Anlamın Anlamı
Çağlar Geçiyor
Şiir Üzerine
Şiirin Vazgeçilmez Üç Dönemi
Şiirin Anlamı
Uzun Şiir - Kısa Şiir
Yarın Düşüncesi

Ödülleri

1976 Yeditepe Şiir Armağanı
1978 Sedat Simavi Vakfı Edebiyat Ödülü
1981 İş Bankası Büyük Ödülü
2000 Aydın Doğan Vakfı Şiir Ödülü

SENİ DÜŞÜNÜYORUM..

Çocukluğunu düşünüyorum Emilia
Deniz boyundaki ıssız yolu sabahleyin
Hani saçların, atkın uçuşurdu rüzgarda
Kokusunu duyuyorum bembeyaz gömleğinin
Seni kucağıma alıyorum Emilia
Ben büyüttüm seni, ben yetiştirdim
Bugüne bu sevdaya
Toprağım ekmeğim kitabım şiirim
Sen ne varsa iyiden doğrudan yana
Gözümün nuru, başımın tacı, efendim
M.C.A.

BU KIRLANGIÇLAR GİTMEMİŞLER MİYDİ?

Giden gelen yok. Bir titreşimdir bu.
Duragan fulyanın üstünde arı
Bir diyapozon gibi titremekte. Kırlangıç
Tarihsizdir. Belleğim sarsılıp duruyor denizde.
Martı bir uçta kanat, bir uçta ses.
Ya sabah, ya öğle. Gemici ve bulut,
Güneş ve yağmur kıl payı bir dengede.
Dolu bir boşluğu doldurup boşaltmak işimiz.
Ölülerle, gecelerle, sümbüllerle.

M.C.A.

RAHATI KAÇAN AĞAÇ

Tanıdığım bir ağaç var
Etlik bağlarına yakın
Saadetin adını bile duymamış
Tanrının işine bakın.
Geceyi gündüzü biliyor
Dört mevsimi, rüzgarı, karı
Ay ışığına bayılıyor
Ama kötülemiyor karanlığı.
Ona bir kitap vereceğim
Rahatını kaçırmak için
Bir öğrenegörsün aşkı
Ağacı o vakit seyredin
M.C.A.

HER GECE BÖYLE DEĞİLİM

Benim de öyle akşamlarım vardır.
Kapıdan girince anama sarıldığım,
Çocuklara karamela ve çekirdek getirdiğim,
Meyhaneye uğramadan çakır keyif,
Düşmanım yok,
Gündeliğim cebimde,
Küfretmeden
Öyle tasasız döndüğüm akşamlar..
Benim de öyle akşamlarım vardır.
Her gece böyle değilim.
M.C.A.

Güvercin
Pencerede kopan alkış...
Melih Cevdet Anday