AYDIN HASAN / ANKARA - Yunan ordusu, 15 May?s 1919'da ?zmir i?galini ba?latt?. Yunan birlikleri, ?zmir r?ht?m?na ?ngiliz, Amerikan ve Frans?z sava? gemilerinin korumas? alt?nda ç?kt?. ?zmir'in i?gali, asl?nda Türk varl???n?n Anadolu'dan sökülmesi plan?n?n uygulamaya konuldu?unun i?aret fi?e?iydi; Yunanistan için de "Meagali ?dea" olarak adland?r?lan Büyük Yunanistan'? kurma plan?n?n hayata geçmesi demekti. ??galle birlikte demografik yap?y? de?i?tirmek için Türk halk?na yönelik katliamlar?n ba?lamas? ?a??rt?c? de?ildi.

??galle birlikte direni?in de tohumlar? serpildi. Hasan Tahsin i?gale ilk kur?unu, Sar? K??la önünde Efzun Alay?'n?n bayraktar?na s?kt?. "Zito (ya?as?n) Venizelos" diye ba??rmayan bir Türk subay? ise tam 22 kez süngülendi. ?lk gün ?zmir'de asker ve sivil 400 ki?i ?ehit edildi. ??galin çevre kasaba ve köylere yay?lmas?yla birlikte iki gün içinde katledilen Türklerin say?s? 4 bine ç?kt?. 22 Haziran 1920'de Yunan ordusu, Gediz'e kadar gelmi?ti. Bu s?rada Atina'da Elefterios Venizelos Hükümeti dü?tü. Eski Kral Konstantin sürgünden dönerek iktidar? ele ald?. Yönetimin de?i?mesine ra?men Anadolu'daki i?gal sürdürüldü. Yunan kuvvetleri, 1921 yaz? itibar?yla ?zmir ve Bursa'n?n yan? s?ra Kütahya, Afyon ve Eski?ehir'i de i?gal etmi?ti.

TEK YOL TAARRUZ

Yunan Büyük Taarruzu, 23 A?ustos 1921'de ba?lat?ld?. Sakarya'n?n gerisinde tertiplenen Türk ordusu, efsanevi bir direni? gösterdi. Sakarya Sava?? ile Yunan taarruzu geri püskürtüldü. 1922 y?l?na gelindi?inde art?k seçenek kalmam??t?: Ya büyük bir taarruz ile Yunan ordusu imha edilecek ya da vatan kaybedilecekti. Büyük Taarruz, Ba?komutan Mustafa Kemal Pa?a'n?n önderli?inde 26 A?ustos 1922 sabah?, Gemlik ile Söke aras?ndaki 650 kilometrelik cephenin tümünde ba?lad?. Cephe geni?ti ancak sava??n odak noktas? Afyon Ovas? oldu.

?ZM?R KURTULDU

Türk birliklerinin asker say?s? 207 bin 942; Yunan birliklerinin asker say?s? ise 224 bin 992 idi. Türk ordusunda 8 bin 659, Yunan ordusunda 6 bin 565 subay yer al?yordu. Türk ordusunda 92 bin 792 tüfek, 2 bin 25 hafif mitralyöz, 839 a??r mitralyöz, 323 top, 10 uçak, 298 kamyon ve 33 otomobil vard?. Yunan ordusunda ise 90 bin tüfek, 3 bin 139 hafif mitralyöz, bin 280 a??r mitralyöz, 418 top, 50 uçak, 4 bin 36 kamyon ve bin 776 otomobil-ambulans bulunuyordu.26 A?ustos 1922'de Kocatepe'den ba?lat?lan Büyük Taarruz, 30 A?ustos'ta zaferle sonuçland?. ?zmir; 3 y?l, 3 ay, 24 günün ard?ndan 9 Eylül 1922'de i?galden kurtuldu.


Mustafa Kemal, dü?manlar?n?n da sayg?s?n? kazanm??t?.

SONUÇLARI A?IR OLDU

Büyük Zafer, Yunanistan için siyasi ve toplumsal sonuçlar? ile de bir felaketti. Yunan ordusu, Afyon Ovas?'nda imha oldu. Kurtulanlar da gemiler ile Yunanistan'a kaçt?. Yunan birlikleri, ilerleyen günlerde Trakya'dan da çekilmek zorunda kalacakt?. Felaketin artç? depremleri, Yunanistan'ta devam etti. "Küçük Asya bozgunu"ndan kurtulan subaylar, 11 Eylül 1922'de hükümet darbesi yapt?. Kral Konstantin, bir kez daha taht?n? b?rakmak zorunda kald?. Bozgunun sorumlusu olarak gösterilen alt? ki?i askeri mahkemede (divan-? harp) yarg?land?. 31 Kas?m 1922'de parlamento salonunda ba?layan divan-? harp, 15 gün sürdü. Davada aralar?nda k?sa süreli?ine ba?bakanl?k yapm?? üç ki?i; Dimitris Gounaris, Nikolaos Stratos, Petros Protopapadakis ile D??i?leri Bakan? Yorgios Baltacis, Savunma Bakan? Nikolaos Theotokis, Anadolu Ordular? Komutan? General Yorgios Hacianestis vatan hainli?i suçlamas?yla idam cezas?na çarpt?r?ld?.


Yunan Ordusu'nun Ba?komutan? Nikolaos Trikopis

YUNAN KOMUTAN TR?KOP?S: ATATÜRK'E HAYRANLIK DUYMAYA BA?LADIM

Türkiye'nin Atina Büyükelçili?i, 1952 y?l?nda Yunanistan'a ziyarette bulunan Türk gazeteci heyeti onuruna bir davet verdi. Heyetteki isimlerden biri, Türk bas?n?n?n duayen ismi H?fz? Topuz idi. O y?llarda 80'li ya?lar?na gelmi? olan, Yunan Ordusu'nun Ba?komutan? Nikolaos Trikopis de Atina'daki bu davetin Yunan konuklar? aras?ndayd?. Trikopis, o davette H?fz? Topuz'a ?unlar? anlatacakt?:

"2 Eylül 1922 gecesi, Türk askerlerine esir dü?tüm. Sa? kalan birliklerimiz, ?zmir'e do?ru kaçmaya çal???yordu. Bu, bizim için büyük bir ma?lubiyetti. Beni, önce Garp Cephesi Komutan? ?smet Pa?a'ya götürdüler. ?smet Pa?a da beni yan?na alarak, Mustafa Kemal Pa?a'n?n huzuruna ç?kard?. Mustafa Kemal Pa?a, beni mert bir askere yak???r ?ekilde kabul etti. Kendisinin ?u sözlerini o gün bugün hiç unutmad?m: 'Üzülmeyin general; siz, görevinizi sonuna kadar yapt?n?z. Askerlikte ma?lup olmak da vard?r. Napolyon da vaktiyle esir olmu?tu. Siz bizim misafirimizsiniz. Yak?nda her ?ey düzelecektir. ?stirahat ediniz.' Mustafa Kemal Pa?a'n?n bu ince ve nazik davran??? üzerine, bu büyük komutana kar?? içimde hayranl?k duymaya ba?lad?m. Asl?nda, bizim Anadolu'da ne i?imiz vard?? Biz, yabanc? devletlere alet olduk. Sizden de, bizden de bunca insan öldü. Bu kadar ?ehit verdik. Sonunda ne oldu? ??te, bugün karde?iz. Hata idi Anadolu harekât?; hem de muazzam bir hata..."

Topuz; bu ziyareti s?ras?nda Trikopis'in her 29 Ekim'de Cumhuriyet Bayram?'n?n kutlanmas? törenleri çerçevesinde Atina'daki Türkiye Büyükelçili?i'ne gidip Atatürk'ün büyük boy foto?raf? önünde sayg? duru?unda bulundu?unu da ö?renecekti.

?NSANLIK UTANCI

Yunan ordusu, ?zmir'e do?ru geri çekilirken ard?nda bir insanl?k utanc? b?rakacakt?. 1 Eylül 1922'de Yunan askerleri, özellikle U?ak'ta büyük bir vah?et sergiledi. Türk ordusunun önünden kaçan askerler, köyleri ate?e vererek halk? diri diri yakt?, kad?nlara tecavüz etti, çocuklar? katletti. U?ak'ta yakla??k 200 ki?i yanarak öldü. Katliamlar; kaç?? güzergah?nda yer alan Ala?ehir, Manisa, Turgutlu ve Salihli ile köylerinde de sürdü.

Tarihçi ve yazar Lord Kinross, bu manzaray? "Bölgedeki kasabalar?n ço?u harabeye dönmü?tü. U?ak'?n üçte biri art?k yoktu. Ala?ehir, yamaçlar? tahrif eden karanl?k bir kavrulmu? bo?luktan ba?ka bir ?ey de?ildi. Köyün ard?na köy, Yunan askerleri taraf?ndan kül y???n? haline getirildi. Tarihi kutsal ?ehir Manisa'daki 18,000 binadan sadece 500'ü ayakta kald?" diye özetleyecekti. Amerikal? tarihçi Justin McCarthy ise, i?gal s?ras?nda 640 bin sivil Türk'ün Yunan ordusu taraf?ndan öldürüldü?ünü belirtecekti.


Kaynak ; Milliyet