YENİÇAĞ’DA AVRUPA (1453-1789)


COĞRAFİ KEŞİFLER (15. Y.Y. SONLARI – 16. Y.Y. BAŞLARI)
Sebepleri :
* Yeni yolların aranması
* Doğu ticaret yollarının (İpek ve Baharat yolları) Müslümanlar’ın elinde bulunması.
* Doğunun zenginliklerine ulaşma isteği
* Gemicilik sanatında gelişmeler
* Hıristiyanlığı yayma düşüncesi
* Cesur ve maceracı gemicilerin yetişmesi
* Pusulanın sapma açısının hesaplanması
* Kralların gemicilere destek vermesi
* Doğudan Avrupa’ya gelen malların pahalıya mal olması

YAPILAN KEŞİFLER :
* Amerika’nın Keşfi : İlk kez 1492’de Kristof Kolomb tarafından bulunmuşsa da Hindistan zannedilmiştir. 1507’de İtalyan gemici Americo Vespucci buranın yeni bir kıta olduğunu anlamış ve adı verilmiştir.
* Hint Deniz Yolunun Bulunması : Bartelmi Diaz 1487’de Afrika’nın güney ucuna ulaşmayı başarmıştır. Buraya Ümit Burnu (Fırtınalar Burnu) denilmiş, daha sonra 1468’
de Vasko Dö Gama tarafından Ümit burnu dolaşılarak Hint deniz yolu bulunmuştur.

* Dünyanın Dolaşılmadı (1519 – 1522) : Macellan, sürekli batıya giderse tekrar Avrupa’ya ulaşılacağına inanarak çıktığı yolculuk sırasında ölünce Del Kano bu seferi tamamlamıştır.

Sonuçları :

* Yeni kıtalar, yollar, medeniyetler, insanlar, bitki ve hayvanlar tanınmıştır.
* Sömürgecilik başlamıştır. (İspanyol ve Portekizliler ilk sömürge imparatorlukları kurdular.)
* İspanya ve Portekiz gibi devletler güçlenmiştir.
* Doğu ticaret yolları önemini kaybetmiştir.
* Akdeniz ticareti ve limanları önemini kaybetmiştir.
* Hint deniz yolu ve limanları (Lizbon, Amsterdam, Londra) önem kazanmıştır.
* Venedik, Ceneviz ve başta Osmanlı Devleti olmak üzere İslam ülkeleri çok büyük zarara uğramıştır.
* Avrupa’nın zenginlik ölçüsü değerli madenler olmuştur.
* Burjuva sınıfı zenginleşmiştir.
* Kölelik ve esir ticareti yaygınlaşmıştır.
* Rönesans, Reform ve Sanayi İnkılabı’na zemin hazırlamıştır.
* Kilise kan kaybetmeye devam etmiştir.
* Keşfedilen yerlere Avrupa’dan göçler olmuştur.

RÖNESANS HAREKETLERİ
*Tanım : 15. Y.y. sonları ve 16. Y.y. başlarında İtalya’da ortaya çıkan edebiyat, güzel sanatlar, mimari ve bilim alanındaki önemli gelişmelere denir.
Nedenleri :

* Coğrafi Keşifler’le zenginleşen burjuva sınıfının “mesen” denilen koruyucu aileler oluşturması
* Matbaanın gelişmesi ve kağıdın yaygınlaşması
* Arka arkaya, dahi denilebilecek sanatçıların yetişmesi
* İstanbul’un fethi ile bazı bilim adamlarının İtalya’ya gitmesi
* Endülüs Emevileri’nin etkisi
* Antikide eserlerin incelenmesi
* Güzel sanatların olgunlaşması

Rönesans’ın İtalya’da Başlamasının Nedenleri :

* Siyasi durumu : İtalya’da şehir devletlerinin olması düşünce hayatının daha özgür olmasını sağlamıştır.
* Ekonomik durum : Akdeniz ticaretine hakim olmaları yönüyle İtalyan şehir devletlerinin daha zengin olması.
* Tarihi durumu : Çok büyük medeniyetlere beşiklik yapmış olan İtalya’da bu medeniyetlerin izlerinin bulunması.
* Dini durum : Katolik kilisesinin merkezi olması ve papanın burada bulunması

* Coğrafi konum : İslam dünyasına yakınlığı, ticaret sayesinde onlardan etkilenmesi.

Rönesans’ın Avrupa Dışına Yayılmasının Nedenleri :

* İtalya’nın dini ve kültürel merkez olması
* İtalya Savaşları (1494 - 1559)

Rönesans, İtalya’da edebiyat alanında başlamış, Mikelanjelo, Leonardo da Vinci gibi büyük sanatçılar yetişmiştir. Fransa’da Rönesans İtalya savaşlarına katılan kral tarafından başlatılmış, mimari alanda gelişmiştir. İngiltere’de Shakesper, İspanya’da Servantes, Almanya’da ise Röklen, Erasmus eserler vermiştir.

Not-1 : Almanya’da Rönesans hareketlerine paralel olarak Reform başlamıştır.

Not-2 : Bilim ve teknik alanında 17. Yy.’da deney ve gözlem metodunun Bacon tarafından ortaya konulmasından sonra önemli gelişmeler olmuştur. Avrupa’da Bilim Rönesansı 17. Yy.’
da başlamıştır.

RÖNESANS’IN SONUÇLARI
* Skolastik düşünce büyük ölçüde yıkılmış, pozitivizm doğmuştur.
* Kliseye ve din adamlarına duyulan güven iyice azalmıştır.
* Edebiyat, güzel sanatlar,mimari ve bilim teknik alanında önemli gelişmeler olmuştur.
* Ferdiyetçilik (bireycilik) ön plana çıkmıştır.
* İlk kez sanat alanında din dışı eserler verilmiştir.
* Reform ve Sanayi İnkılabı’na zemin hazırlanmıştır.

Bu döneme kadar bilim, sanat ve medeniyet alanlarında İslam ülkeleri öncülük yaparken, Rönesans hareketleriyle Avrupa ülkeleri ön plana çıkmıştır.

REFORM HAREKETLERİ
Tanım : 16. Y.y. Katolik kilisesinde meydana gelen köklü değişikliklere denir.
Nedenleri :

* Kağıt ve matbaanın geliştirilmesi
* Katolik kilisesinde meydana gelen bozulmalar
* Aforoz, Enterdi, Endülijans sorunları
* Rönesans’ın etkileri
* Skolastik düşüncenin yıkılması
* İncil’in milli dillere çevrilmesi
* Kilisenin zenginliğine karşın halkın fakirliği

Reformun Almanya’da Başlamasının Nedenleri :

* Hıristiyanlığı daha geç kabul eden Almanlar’ın dindarlıklarının suistimal edilmesi
* Alman halkının daha fakir olması
* Matbaanın Almanya’da geliştirilmesi
* İncil’in ilk kez Almanca’ya çevrilmesi.
* Bazı derebeylerin Şarlken’e karşı reformcuları desteklemesi.

Almanya’da, Martin Luther tarafından Reform hareketleri başlatılmış, Protestanlık mezhebi ortaya çıkmıştır. Uzun mücadeleler sonucunda 1555 Ogsburg Barışı’yla Protestanlık serbest bırakılmıştır.

Fransa’da, Kalvenizm ortaya çıkmıştır. Uzun mücadeleler sonrasında 1598 Nant Fermanı ile serbest bırakılmıştır.

İngiltere’de, Kral özel meselesinden dolayı kiliseyi kendine bağlamış ve Angilikanizm mezhebi ortaya çıkmıştır.

Sonuçları :

* Avrupa’da mezhep birliği bozulmuş, yeni mezhepler ortaya çıkmıştır.
* Katolik kilisesi kendisine çeki düzen vermek zorunda kalmıştır.
* Kilisenin malları yağmalanmış ve ekonomisi zayıflamaya başlamıştır.
* Kiliseye ve din adamlarına duyulan güven yıkılmıştır.
* İlk kez laik eğitim kurumları açılmaya başlamıştır.
* Engizisyon mahkemeleri kurulmuştur.
* Mezhep kavgaları başlamıştır.

Not : Rönesans ve Reform hareketleri Avrupa’da gelişmeyi önleyen engellerin kalkmasını sağlamıştır.

30 YIL SAVAŞLARI (Mezhep Savaşları 1618 – 1648)
Katolik Almanya’nın protestanlarla mücadelesidir. Fransa kendisi de katolik olmasına rağmen, Almanya’nın güçlenmesi işine gelmediği için protestanların yanında savaşa girmiş ve sonuçta 1648–Westfalya Antlaşması imzalanmıştır. Buna göre protestanlık yeniden serbest bırakılmış, mezhep kavgalarına son verilmiştir. Papanın onayına sunulmayan ilk antlaşmadır.
*Not : Savaşın başlaması dini, gelişmesi ise siyasi sebeplere dayanır.

7 YIL SAVAŞLARI (1756 – 1763)
İngiltere ile Fransa arasında Amerika’daki sömürgelerin paylaşılamaması yüzünden ortaya çıkmıştır. Sonuçta İngiltere galip gelerek Kanada’nın bir kısmını ele geçirmiştir. Fakat 7 Yıl Savaşları iki tarafında çok büyük ekonomik sıkıntı içine düşmesine sebep olmuş, Fransa kendi halkına, İngiltere ise Amerika’daki kolonilerine yeni vergiler koymuşlardır. Bütün bunlar bir taraftan Fransız İhtilali’ne, öte yandan Amerika’nın bağımsızlığını kazanmasına sebep olmuştur