Toplumsal gruplar son derece karmaşık ve çeşitlidir. Çok değişik işlevlere

sahiptir. Bu nedenle tek bir sınışandırma yapmak imkânsızdır. Toplumsal gruplar

sınışandırılırken farklı ölçütler kullanılır.

a. Üye Sayısına Göre Gruplar

- Küçük gruplar: Aile, arkadaş, oyun grupları vb.

- Büyük gruplar: fiehir, millet vb.

b. Sürekliliğine Göre Gruplar

- Geçici gruplar: Bir amacı gerçekleştirmek için kurulan, bu amaç

gerçekleşince de dağılan gruplardır. inşaatta çalışan işçiler, yapı kooperatifi

kuranlar, bir konuda araştırma yapan bilim adamları geçici gruplara örnek

gösterilebilir.

- Sürekli gruplar: Ömürleri, üyelerinin ömründen daha uzun olan devlet,

şehir, millet gibi gruplar sürekli gruplardır.

- Devirli gruplar: Yılın belirli zamanlarında bir araya gelip, bir müddet

sonra dağılan gruplardır. Her hafta kurulan pazarlar, uluslar ve uluslar arası fuarlar

vb. devirli gruplara örnektir.

c. Katılış Biçimine Göre Gruplar

- isteğe bağlı gruplar: Bireyin kendi özgür iradesine göre katıldığı

gruplardır. Arkadaşlık grubu, dernekler, siyasî partiler gibi. Bu tür gruplardan

bazılarına girebilmek için yetenek, bilgi düzeyi, yaş, cinsiyet, dünya görüşü vb.

niteliklere bakılır.

- Bireyin isteğinin dışında katıldığı gruplar: Bu tür gruplara bireyler özgür

iradeleriyle katılamazlar. Aileye ya da bir ulusa katılırken bireylerin kendileri karar

vermezler.

d. Kuruluş Biçimine Göre Gruplar

- Resmî gruplar: Kurulabilmesi için resmî birtakım işlemlerin gerektiği

gruplardır. Dernek, sendika, siyasî parti, şirket gibi.

- Resmî olmayan gruplar: Kurulması için resmi işlemlerin gerekmediği

gruplardır. Arkadaş grupları, oyun grupları gibi.

e. Görevlerine Göre Gruplar

- Tek görevli gruplar: Bir ticarî şirketin, bir müzik grubunun yerine

getirdiği bir tek görevi olan gruplardır.

- Çok görevli gruplar: Belediye, devlet, siyasî parti gibi birden fazla

görevi yerine getirmeye çalışan gruplardır.

f. Toplumsal ilişki Biçimine Göre Gruplar

- Birincil toplumsal gruplar: Birincil gruplar, yüz yüze ilişkilerin,

yardımlaşma ve sevgi bağlarının yüksek olduğu gruplardır. Grup üyelerinde “biz”

bilinci hâkimdir. Yüksek bir dayanışma söz konusudur. Üye sayısı azdır ve bireyler

arasındaki ilişkilerde süreklilik vardır. Örneğin, aile, arkadaş, komşu, akraba gibi

toplumsal gruplar birincil toplumsal gruplardır.

Bireyler arası ilişkilerde birincil ilişkilerin egemen olduğu arkadaş grupları “birincil grup”

olarak adlandırılır.

- ikincil toplumsal gruplar: Bu gruplar yapı olarak daha büyük, yazılı

normlara dayalı olarak kurulan gruplardır. Hedeşer insan ömrünü aşacak biçimde

uzun süreli olabilir; devlet, siyasî parti, sendika gibi. ilişkilerin temelini, grubun

hedef-lerinin gerçekleştirilmesi oluşturur. Bu nedenle bu tür gruplarda ilişkiler

amaca yönelik ve resmîdir. Yüz yüze, samimî ilişkiler kurulsa da birtakım kurallara

uymak zorunludur. Örneğin, siyasal partide ilişkiler ve amaçlar resmî olarak

oluşturulmuştur. Grup üyeleri grubun kurulma amaçlarını gerçekleştirmek için bu

kurallara uymak zorundadır.

g. Yapılarına Göre Toplumsal Gruplar

- Cemaat (Topluluk): Yüzyüze ilişkilerin ve geleneklerin etkili olduğu

nüfusu az gruplardır. insanlar birbirine yardım amacıyla yaklaşırlar. Çıkar ilişkileri

ön plânda değildir. Evlilik ilişkilerinde de geleneksel kalıplar hâkimdir. Örneğin,

evlenmelerde, eş seçiminde, anne ve babanın otoritesi etkilidir.

- Cemiyet (Toplum): Endüstrileşme ile birlikte belirleyici ilişkiler

cemiyetler içinde gerçekleşir. Burada gelişmiş ve kalabalık toplumlarda görülen

resmî, akılcı, çıkara dayalı ilişkiler geçerlidir. Cemiyette önemli olan, insanların

yüklendikleri rolü en iyi biçimde yerine getirmeleri ve işlerin yürütülmesidir. Yani

grubun amaçlarını gerçekleştirmesi, hedeşerine bir an önce ulaşmasıdır.

Toplumsal grupları başka ölçütlere göre de sınışandırmak mümkündür.

Toplumsal gruplar bir toplumun gelişmişlik düzeyine ve yapısına göre, gerek

sayısal, gerekse işlev olarak bir artış gösterir. Özellikle kentlerde yaşayan insanların

farklı gruplara girme şansı daha yüksektir. Toplumsal gruplarda bulunmak üye

olmak çağdaş yaşamın bir zorunluluğudur.

- Toplumsal grup sınışandırması yaparken ne tür ölçütler kullanılmaktadır.