Mali bask?lar, artan faiz giderleri, demografik de?i?imlerden kaynaklanan sa?l?k hizmetleri maliyetlerindeki art??, savunma harcamalar?ndaki yükseli? ve do?al afetler ile iklim de?i?ikli?inden kaynaklanan ekonomik kay?plar?n artmas?yla daha da ?iddetleniyor. Tüm bunlar geli?mi? piyasalarda uzun vadeli borçlanma maliyetinin artmas?na katk?da bulunuyor.

Bu ülkelerde artan popülizm, s?k kabine de?i?iklikleri ve hükümet de?i?imleriyle birle?ince, politika yap?c?lar?n son y?llarda artan kamu borcunun seyrini düzeltmek için gereken zorlu kararlar? almas? giderek zorla??yor.

Söz konusu ülkelerde 2008 finansal krizi, avro krizi, Kovid-19 salg?n? ve Rusya-Ukrayna sava?? gibi dönemlerde tercih edilen çözümün daima yeni borçlanma olmas? dikkati çekiyor.

Bu arada, Uluslararas? Para Fonu'nun (IMF) blog sitesinde küresel borçlara ili?kin yay?mlad??? 17 Eylül tarihli analize göre, küresel kamu borcunun Gayrisafi Yurt ?çi Has?la'ya (GSYH) oran?n?n bu y?l 2,8 puan artarak yüzde 95,1'e ç?kmas? bekleniyor.

Analizde ayr?ca, IMF'?n olumsuz bir senaryosuna göre küresel kamu borcunun 2027'ye kadar yakla??k yüzde 117'ye yükselerek 2. Dünya Sava??'ndan bu yana en yüksek seviyeye ula?abilece?i belirtiliyor.

Analizde, Fransa, ?ngiltere ve ABD gibi büyük ekonomilerin küresel kamu borcundaki art???n ba?l?ca nedenleri aras?nda gösterildi?ine dikkati çekilirken, birçok ülkede brüt finansman ihtiyaçlar?n?n da yüksek seviyelerde kalmas?n?n beklendi?i vurgulan?yor.

Öte yandan Ekonomik Kalk?nma ve ??birli?i Örgütü'nün (OECD) Küresel Borç Raporuna göre, 2023'te 14 trilyon dolar olan devlet tahvil ihraçlar? 2024'te 16 trilyon dolara ula?t?. Bu miktar?n bu y?l 17 trilyon dolara yükselerek rekor k?raca?? öngörülüyor.

Geli?mekte olan ülkelerde de piyasadan borçlanma seviyesi keskin ?ekilde art?? gösterirken, bu ülkelerde 2007'de bir trilyon dolar seviyesinde olan tahvil ihrac? 2024'te 3 trilyon dolar?n üzerine ç?kt?.

Geli?mekte olan ülkelerde mevcut borç seviyesi 2007'deki 4 trilyon dolar düzeyinden 2024'te 12 trilyon dolara yükseldi.

ABD, Almanya, ?ngiltere, Fransa, ?talya ve Japonya gibi geli?mi? ülkelerin kamu borç düzeyleri çok yüksek kal?rken, bu sorunu çözmek için yeterince çaba gösterilmemesi dikkati çekiyor.

Geli?mi? ekonomilerin toplam borcu 228,2 trilyon dolar

Uluslararas? Finans Enstitüsü'nün (IIF), 25 Eylül'de yay?mlanan "Küresel Borç Monitörü" raporuna göre, y?l?n ikinci çeyre?i sonunda küresel borç 337,7 trilyon dolara ula?t?. Y?l?n ilk yar?s?nda borç 21 trilyon dolardan fazla artt?.

Çin, Fransa, ABD, Almanya, ?ngiltere ve Japonya, borç seviyelerinde dolar cinsinden en büyük art??lar? kaydetti. Geli?mi? ekonomilerin toplam borcu y?l?n ikinci çeyre?inde 228,2 trilyon dolar olarak hesaplan?rken, geli?mekte olan ülkelerde toplam borç 109,5 trilyon dolara ula?t?.

IIF'in raporuna göre, birçok geli?mi? ekonomide borçlanma ihtiyac? salg?n öncesi seviyelerin oldukça üzerinde seyretmeye devam ediyor ve anlaml? bir tersine dönü? i?areti görülmüyor.

IIF, ayr?ca Almanya, Fransa ve Japonya gibi ülkelerde artan mali yükler konusunda uyard?. Finanslar?n? sürdürülemez bulduklar? ülkelerin tahvillerini satan yat?r?mc?lara kar?? dikkatli olunmas? gerekti?i belirtildi.

Enstitüsü uzmanlar? ABD'nin borçlar? konusunda endi?elerini de dile getirdi. Bu ülkelerdeki k?sa vadeli borçlanma, toplam ulusal borcun yakla??k yüzde 20'sini olu?turuyor. Bu artan ba??ml?l???n, merkez bankalar? üzerindeki faiz oranlar?n? dü?ük tutma yönündeki siyasi bask?y? art?rarak para politikas? ba??ms?zl?klar?n? tehlikeye atabilece?ine vurgu yap?ld?.

??te ülkelerin borç durumlar? ?öyle:

Fransa

Son aylarda siyasi krizlerin bitmek bilmedi?i Fransa, yat?r?mc?lar?n borç konusunda endi?e ettikleri ülkeler listesinin en üst s?ras?nda yer al?yor.

Ülkedeki siyasi belirsizlik, GSYH'nin yüzde 110'un üzerinde olan borç y???n?n? ve Avrupa Birli?i'nin kabul etti?i s?n?rlar?n neredeyse iki kat? olan bütçe aç???n? kontrol alt?na almay? zora sokuyor.

Fransa'n?n kamu borcu GSYH'nin yüzde 113,9'una denk gelirken, IMF, bu oran?n 2030'a kadar yüzde 128'in üzerine ç?kaca??n? öngörüyor.

Bütçe aç??? ise 2024'te Avrupa Birli?i'nin (AB) belirledi?i yüzde 3 s?n?r?n?n yakla??k 2 kat?na ula?t?. Paris, 2029'a kadar AB kurallar?na yeniden uymay? hedefliyordu, ancak uzmanlar daha fazla kesinti yap?lmadan bunun ba?ar?lmas?n? olas? görmüyor.

Fransa'daki hükümet krizi, 30 y?ll?k Frans?z devlet tahvillerinin faizlerini 2009'dan bu yana en yüksek seviyesine ula?t?rd?

Frans?z devlet tahvillerinin risk primleri, halihaz?rda avro krizinden etkilenen Yunanistan'?nkinden daha yüksek bir düzeyde bulunurken hatta 18 Eylül'de bir süreli?ine ?talya devlet tahvillerinin seviyesini bile a?t?.

Borç konusunda, AB ülkeleri aras?nda Fransa, Yunanistan ve ?talya'dan sonra en büyük üçüncü yükü ta??yor. Ülkenin borcu 3 trilyon 345 milyar avro seviyesinde.

Uluslararas? kredi derecelendirme kurulu?u Fitch'in bu ay Fransa'n?n kredi notunu "AA-"den "A+"ya dü?ürmesi de ülkenin borçlanma maliyetini art?raca?? için hükümetin bütçe haz?rl?k sürecine ek bask? olu?turuyor.

?talya

?talya, Avro Bölgesi'nde en yüksek kamu borcuna sahip ülkelerden biri. Fransa'n?n yan? s?ra ?talya da 3,2 trilyon avro (GSYH'nin yakla??k yüzde 140'?) ile Avro Bölgesi'nin borcunun be?te birini olu?turuyor.

Bu yüksek borç, y?llarca süren bütçe aç?klar?, yava? ekonomik büyüme, yap?sal zay?fl?klar ve yüksek emeklilik giderlerinden kaynaklan?rken, tarihsel olarak "iflas edemeyecek kadar büyük" olarak kabul edilen ?talya'n?n borç sürdürülebilirli?i, son dönemde faiz oranlar?ndaki art??larla daha da zorla?t?.

?ngiltere

?ngiltere'nin kamu borcu GSYH'n?n neredeyse yüzde 100'üne ula??rken, bu borcun faiz yükünün, bu y?l kamu harcamalar?n?n yüzde 8,3'ünü olu?turmas? bekleniyor. Bu da e?itim, savunma veya yat?r?m bütçe kalemlerini a??yor.

Eylülde yüksek faizlerin etkisiyle ülkenin uzun vadeli borçlanma maliyetleri 1998'den bu yana en yüksek seviyeye yükselirken, sterlin de?er kaybetti.

Geli?mi? ekonomiler aras?nda en yüksek borçlanma maliyetlerine ve enflasyona sahip ülke olmas? ?ngiltere'yi piyasalardaki endi?elerin kayna?? haline getiriyor.

?ngiliz Maliye Bakan? Rachel Reeves'in olas? istifas? hakk?ndaki spekülasyonlar, 30 y?ll?k ?ngiliz devlet tahvillerinin getirisini 1998'deki en yüksek seviyesine yükseltti.

ABD

Dünyan?n en büyük ekonomisinin borç yükü yakla??k 37 trilyon dolar? a?arken, bu borç piyasan?n dikkatinden kaçm?yor. ABD'nin borçlar?n?n faiz ödemesi ?u anda y?ll?k bazda 1 trilyon dolar?n üzerinde ve 850 milyar dolarl?k savunma harcamalar?n? çok a??yor.

Dünya nüfusunun yüzde 5'ini olu?turan ABD, küresel ekonominin yüzde 25'ini ve yeni olu?an borcun yüzde 45'ini olu?turuyor.

Artan borç, yat?r?mc?lar?n ABD hazine tahvillerini elinde tutmak için daha fazla faiz istemesine yol açarken, ülkenin son tahvil ihalelerinde görülen zay?f talep i?aretleri piyasalar? endi?elendiriyor.

Harvard Üniversitesi Ekonomi Profesörü Kenneth Rogoff, hükümetin y?ll?k gelirinden 2 trilyon dolar fazla harcama yapt??? ABD'de gelecek be? y?l içinde bir borç krizi ya?anaca??n? öngörüyor.

Rogoff, Trump'?n agresif ticaret politikas?n?n olumsuz etkilerinin henüz ortaya ç?kmad???n? da savunuyor. Bridgewater Associates'in kurucusu Ray Dalio da ABD borçlar? için "finansal kalp krizi" uyar?s?nda bulundu.

Japonya

Dünyan?n en yüksek borçlu ülkelerinden birisi Japonya. Ülkenin kamu borcu GSYH'nin yüzde 235'ine ula?m?? durumda.Enflasyon oran?n?n artmas?yla faiz oranlar?n?n yükselece?i beklentisinin borçlanma maliyetlerini art?rmas? ve Japonya Merkez Bankas?'n?n tahvil al?mlar?n? azaltmas? piyasalarda ülkenin yüksek düzeydeki borcunu odak noktas? haline getirdi.

Ba?bakan Shigeru Ishiba'n?n istifas?n?n ard?ndan ortaya ç?kan siyasi belirsizlik de halefinin daha fazla harcama yapaca??na dair spekülasyonlar?n artmas?yla 30 y?ll?k tahvil faizlerinin rekor seviyelere ç?kmas?na yol açt?.

Almanya

Almanya'n?n kamu borcunun GSYH'ye oran? 2024 y?l?nda yüzde 62,5 olarak gerçekle?ti. Almanya, geli?mi? ekonomiler içinde en dü?ük borç/GSYH oran?na sahip ülke ve ekonomik büyümeyi desteklemek için daha fazla harcama yap?yor.

Fakat, altyap? programlar?, askeri güçlenmeler ve sosyal programlar bütçe aç?klar?n? art?r?yor. Almanya'da hükümet, savunma harcamalar?n?n gelecekte "borç freni" uygulamas?ndan ç?kar?lmas? için anayasa de?i?ikli?i yaparken, 500 milyar avroluk altyap? program? ba?latt?.

Büyük çapl? yat?r?mlar Almanya'n?n tahvil ihrac? yoluyla daha fazla borçlanaca?? anlam?na gelirken, ülkenin 30 y?ll?k tahvil faizleri 2011'den bu yana en yüksek seviyede bulunuyor.

AB'de borçlu

AB'de kamu borcunun GSYH'ye oran? 2025'in ilk çeyre?inde yüzde 81'den 81,8'e ç?karken, Birli?in borçlar?n?n geri ödenmesi için tart??malar devam ediyor.

AB Komisyonu ?u anda bir borç sorunu ya??yor. Brüksel, Kovid-19 döneminde "AB kurtarma fonu" için piyasalardan yakla??k 800 milyar avro borçland?. ?imdi bu paray? geri ödeme zaman? gelirken, borcun, yeni AB tahvilleriyle yeniden finanse edilmesi öneriliyor. Almanya ise buna kar?? ç?k?yor.



Kaynak ; Milliyet