Derleyen: O?uzcan At?? / Milliyet.com.tr - ?srail'in 13 Haziran'dan bu yana ?ran'? hedef alan sald?r?lar?, Tahran'?n hava savunmas?ndaki 'zaafiyet' düzeyine varan haz?rl?ks?zl???n? gözler önüne serdi. Bu durum, uluslararas? kamuoyunda ve askeri çevrelerde uzun süre tart??ma konusu oldu. Özellikle dikkat çeken ba?l?klardan biri ise ?ran Hava Kuvvetleri'nin pasifli?i oldu. Günümüzde ?srail jetlerine kar?? neredeyse hiçbir kar??l?k veremeyen bu kuvvet, bir zamanlar ABD'nin do?rudan deste?iyle Orta Do?u'nun en güçlü hava armadas?yd?. Hatta ?ran, NATO üyesi olmamas?na ra?men F-16 sava? uçaklar?n? kullanmaya en çok yakla?an ülkelerden biri olmu?tu.




Al?nt? MetniF-16'YI ?RAN ?AHI SEÇT?

?ran ve ABD, günümüzde 'dü?man' devletler olarak görüyor olsa da bu durum 1979 Devrimi'nden önce tam tersiydi. ?ah R?za Pehlevi'nin yönetti?i ?ran, Sovyetler Birli?i'ne kar?? ABD'nin en önemli müttefiklerindendi. Ayr?ca sahip oldu?u petrol ve do?al gaz kaynaklar?, ?ran'?n ABD'nin gözündeki de?erini daha da art?r?yor ve önemli bir ülke haline getiriyordu. ?kili ili?kiler, ?ran'dan kalk?? yapan ABD casus uçaklar?n?n, Sovyetler Birli?i (SSCB) hava sahas?na girerek gözetleme yapmas?n? sa?layacak kadar ilerlemi?ti. Böyle bir tabloda ?ran'?n güçlü bir hava kuvvetine sahip olmas? gerekiyordu ve ABD, bunun için ?ran'a çok geni? olanaklar tan?m??t?.


?ran ?ah? Muhammed R?za Pehlevi, ABD Ba?kan? Jimmy Carter ile birlikte

?ran'?n o dönemde elindeki en geli?mi? uçaklardan birisi, ABD'den sat?n ald??? F-14 uçaklar?yd?. Bu uçaklar, Tahran'?n SSCB'den gelen hava tehditlerini uzak mesafelerden engellemesinde çok önemli rol oynuyordu. Ancak ayn? y?llarda ?ran'?n bir di?er bölgesel rakibi de Irak't? ve Irak'?n elinde bulunan SSCB üretimi MiG-21'leri ve MiG-23 uçaklar?yla F-14'lerin yak?n hava muharebelerinde kar?? kar??ya gelmesi, ?ranl?lara göre pek uygun de?ildi. Bunun için de ?ran'a daha az maliyetli uçaklar gerekiyordu. ?ah, 1970'li y?llar?n ba??nda ?ran ordusunu modern sistemlerle donatmak istiyordu ve hava gücünü daha etkin hale getirmek için bir kez daha ABD'nin kap?s?n? çald?.

YA?ANAN DEVR?M TUZLA BUZ ETT?

?ran, 1970'lerin sonlar?ndan itibaren F-5 Tiger'?n yerini alacak hafif bir avc? uça?? ar?yordu ve F-16 bunun için en uygun seçeneklerden biriydi. ?ah, May?s 1975'te Amerika Birle?ik Devletleri'ne yapt??? ziyarette F-16'n?n bir gösterisini izlemi? ve o dönemlerde Bat? dünyas?n?n yeni üretti?i bu uça??n ?ran Hava Kuvvetleri için çok iyi bir seçim olaca??n? dü?ünmü?tü. ?ah'?n ?mparatorluk ?ran Hava Kuvvetleri'ni modernize etme plan?n?n bir parças? olarak ?ran, 27 Ekim 1976'da 160 F-16 uça?? al?m? için bir niyet mektubu imzalad?. Anla?mada ?ran'a 140 tane daha sipari? etme opsiyonu tan?nm??t?. Bu anla?ma, o dönemde ?ran'?n bat?dan alaca?? en modern askeri teçhizatlardan biri olacakt?. Ayr?ca ?ran, bu anla?ma sayesinde NATO müttefikleri d???nda ilk F-16 kullan?c?s? ülke haline gelecekti. Ancak o s?rada ?ran, ?ah R?za Pehlevi'nin beklemeyece?i geli?melere gebeydi. Bu geli?me, ?ran ve ABD aras?ndaki ileri seviyedeki ili?kileri tuzla buz edecek olan ?ran ?slam Devrimi'ydi.



?RAN S?PAR?? ETT?, 'KÜÇÜK ?EYTAN' ?SRA?L ALDI

?ran'da iktidar? de?i?tirecek olan sokak olaylar? ba?lad???nda, ?ranl? pilotlar?n ABD'de F-16'ya yönelik pilotaj e?itimleri ba?lam??t? ve ?ran'?n ilk uçaklar? 1980'in ortalar?nda teslim almas? planlanm??t?. Hatta 1978 y?l?nda ?ran'a çe?itli parçalar ve bak?m ekipmanlar? ula?maya ba?lam??, ?ran Hava Kuvvetleri'nde görev alan yer personelinin F-16 konusundaki e?itimlerine de ba?lanm??t?. Ancak ?ran'da ba?layan sokak olaylar?n?n büyümesi, ?ah rejimini k?sa süre içinde devirdi. ?ah'?n ülkeden kaçmas?n?n ard?ndan, Fransa'da bulundu?u sürgünden gelen Ayetullah Humeyni'nin ba?a geçmesinin ard?ndan ?ran ?slam Cumhuriyeti'nin kuruldu?u ilan edildi. Humeyni, ABD'yi 'Büyük ?eytan' olarak tan?mlad? ve iki ülke aras?ndaki ili?kiler, günümüzde de devam eden halini ald?.

Al?nt? Metni

?ran'?n sipari?leri 1979'da ?ah'?n devrilmesiyle iptal edilince, ?ran'a gitmesi gerekirken bo?a ç?kan uçaklar?n ak?betinin ne olaca?? tart??malar? ba?lad?. Yap?lan anla?man?n geçersiz hale gelmesiyle birlikte uçaklar?n birim maliyeti yükselmi?ti ve F-16 üreticisi General Dynamics, bu uçaklar? satmak için mü?teri ar?yordu.?ran'?n sipari? edip alamad??? F-16 uçaklar?na mü?teri bulunmas? çok uzun sürmedi. F-16'lar?n yeni mü?terisi, ?ran'?n çok uza??nda olmayan bir ülke de?ildi. ?ran'?n alamad??? uçaklar?n ço?u ?ran'? yöneten Ayetullah Humeyni'nin 'Küçük ?eytan' olarak tan?mlad??? ?srail'e sat?ld?. ?ran'a teslim edilen F-16 bak?m ekipmanlar? da uçaklar olmadan bir i?e yaramayaca?? için, ilerleyen dönemde 1981 y?l?nda ilk F-16 sipari?lerini veren Pakistan'a sat?ld? ve ?ran'?n F-16 maceras? bu ?ekilde ba?lamadan sona erdi.


Kaynak ; Milliyet