İlaçlar etkilerini lokal veya sistematik olarak ya da her iki durumda gösterebilirler.

Lokal etki : ilacın doğrudan dokuya uygulanmasıdır.

Ör: antialerjik losyonlar, kaşıntıyı gidermek üzere deriye uygulanır.

Sistematik etki : ilaç herhangi bir yolla vücuda alındıktan sonra kana geçerek etki edeceği yere gider. Sistematik etkide birçok organ etkilenir, üstelik bir organa olan etkisi diğer organa göre daha fazla olabilir.

Verilen herhangi bir ilacın etkisi; hastaya, ilacın dozuna, verilen ilacın izlediği yola ve ilacın metabolizmasına bağlı olarak değişir.



İLACIN ETKİSİNİ ETKİLEYEN HASTA İLE İLGİLİ ETKENLER

1) YAŞ :

Değişik yaştaki hastaların aynı ilaca değişik tepkiler verebilirler. Örneğin yaşlılar, ilacın etkisine daha duyarlıdırlar; bu nedenle genç hastalara göre daha düşük dozda ilaç vermek gerekir. Bazı ilaçlar değişik yaş gruplarında değişik etkilere sahiptirler. Örneğin Barbituratlar, yetişkinlerin çoğunda yatıştırıcı etkiye neden olurken, yaşlılarda tamamen ters etkiye yol açarak heyecan ya da sıkıntı yaratabilirler.

2) AĞIRLIK :

İlaçların çoğu erişkin ortalamalarına göre hazırlanır; bu da genellikle 70 kg ağırlığında olan bir kişidir. Bununla birlikte bu ilaç dozu vucudun herkese uymayabilir; şöyle ki kişi 48 kg ya da 136 kg ise doz çok veya az gelecektir. Bu sebepten dolayı, bazı ilaç dozları hastanın ağırlığına göre verilir (mg/kg gibi).

3) HASTALARIN SAĞLIK DURUMU :

Hastaların sağlık durumları da ilaca karşı olan tepkilerini etkileyecektir. Eğer böbrekleri çalışmıyorsa; böbrekten atılan bir ilaç söz konusu olduğunda ilaç vücutta birikerek, toksik (zehir) etkisi yapacaktır.

4) BİREYSEL FARKLILIK (INDIVIDUAL VARIATION) :

Bir kişi için tedavi edici olan doz diğerleri için aynı etkiye sahip olamayabilir. Bunun nedeni kişisel farklılıktır.

5) IDIOSYNCRATIC (NEDENI BILINEMEYEN) VE ALERJIK REAKSIYONLAR:

Bazı hastalar bazı maddelere karşı duyarlıdırlar o nedenle ilaç alındıktan sonra istenmeyen etkiler (alerjik tepkiler) ortaya çıkabilir. Bu etkiler hemen (örnek: penisilin) çıkabildiği gibi birkaç saat sonra ya da birkaç gün kullanımdan sonra da görülebilir.