Astronomlar, şimdiye kadar yalnızca teorik olarak öngörülen ancak doğrudan gözlemlenemeyen son derece nadir bir kozmik olaya tanıklık etti. Bilim insanları, Dünya’ya yaklaşık 25 ışık yılı uzaklıkta bulunan Fomalhaut yıldızının çevresinde, büyük uzay cisimlerinin çarpışmasının ardından ortaya çıkan devasa toz bulutlarını doğrudan görüntüledi. Bu çarpışmaların ilki 2004 yılında, ikincisi ise 2023’te tespit edildi ve her ikisi de Güneş Sistemi dışındaki bir yıldız çevresinde doğrudan gözlemlenen ilk büyük çarpışmalar olarak kayıtlara geçti.

Araştırmanın başyazarı ve Kaliforniya Üniversitesi Berkeley’de astronomi profesörü olan Paul Kalas, “İki gezegenimsinin çarpışmasına ve bu şiddetli olay sonucunda uzaya saçılan toz bulutuna tanıklık ettik. Bu toz, ev sahibi yıldızdan gelen ışığı yansıtmaya başlıyor” ifadelerini kullandı. Kalas, çarpışan cisimlerin kendilerini doğrudan göremediklerini ancak bu devasa çarpışmanın bıraktığı izlerin net biçimde seçilebildiğini vurguladı.

Bilim insanlarına göre Fomalhaut çevresindeki bu toz kuşağı, on binlerce yıl boyunca benzer çarpışmalarla adeta “ışıldayan” bir yapıya bürünecek. Kalas bu durumu, “uzayda yanıp sönen yılbaşı ışıkları” benzetmesiyle tanımlıyor. Bu tür çarpışmalar, gezegen ve uyduların oluştuğu erken dönemlerde oldukça yaygın olsa da, doğrudan gözlemlenmeleri son derece zor.

Cisimler yaklaşık 60 km çapında

Yapılan analizler, hem 2004 hem de 2023’te gözlemlenen olaylarda çarpışan cisimlerin en az 60 kilometre (yaklaşık 37 mil) çapında olduğunu ortaya koyuyor. Bu boyut, Dünya’ya 66 milyon yıl önce çarpan ve dinozorların yok oluşuna neden olan gök cisminin en az dört katı büyüklüğünde. Bu tür cisimler, gezegenimsiler (planetesimal) olarak adlandırılıyor ve asteroitler ile kuyruklu yıldızlardan büyük, ancak Pluto gibi cüce gezegenlerden daha küçük yapılar olarak tanımlanıyor.

Kalas, Fomalhaut sistemini ilk kez 1993 yılında incelemeye başladığını ve hedefinin, gezegen oluşumundan geriye kalan enkaz disklerini gözlemlemek olduğunu belirtiyor. Yaklaşık 440 milyon yaşında olan Fomalhaut, astronomlar için Güneş Sistemi’nin gençlik dönemlerini anlamak adına önemli bir referans kabul ediliyor. NASA’nın Hubble Uzay Teleskobu sayesinde yıldızın çevresinde böyle bir enkaz diski keşfedildi ve 2008 yılında diske yakın parlak bir nokta tespit edildi. Bu nokta, görünür ışıkta doğrudan görüntülenen ilk ötegezegen olarak duyurulmuş ve “Fomalhaut b” adı verilmişti.

Ancak yıllar süren gözlemler, bu parlak noktanın bir gezegen değil, büyük olasılıkla gezegenimsilerin çarpışması sonucu oluşan bir toz bulutu olduğunu ortaya koydu. Science dergisinde yayımlanan yeni çalışma, 2023 yılında Fomalhaut çevresinde ikinci bir benzer parlak kaynağın ortaya çıktığını ve bunun da tıpkı 20 yıl önceki gibi yeni bir çarpışmanın ürünü olduğunu gösteriyor.

Starlink ve Çin uydusu çarpışmanın eşiğinden döndüAraştırmacılar, Hubble Uzay Teleskobu verilerine dayanarak, 20 yıl arayla gözlemlenen bu iki toz bulutunun konum ve hareketlerini analiz etti. Elde edilen sonuçlar, Fomalhaut çevresindeki enkaz kuşağında çarpışmaların ne kadar sık yaşandığına ve bu çarpışmaların gezegen oluşum süreçlerini nasıl şekillendirdiğine dair önemli ipuçları sunuyor. Bu gözlemler, gezegen sistemlerinin evrimini anlamada şimdiye kadar elde edilen en somut kanıtlardan biri olarak değerlendiriliyor.


Kaynak ; Milliyet