[aSpeNDos]

Zeynep Dilara Akyürek / Milliyet.com.tr – 11 Kasım 2025 günü Azerbaycan'dan kalkan C-130E Hercules model askeri nakliye uçağı Gürcistan hava sahasına girdikten kısa süre sonra radarda kayboldu.Uçağın Tiflis’in 100 kilometre doğusunda düştüğü doğrulandıktan sonra 20 askerimizin şehit olduğu da açıklandı. 3 ülkeden yetkililer hızla enkaz alanındaki değerlendirmelere başladı ancak uçak havada parçalandığı için parçalar oldukça geniş bir alana yayılmıştı. C-130’un parçalandıktan sonra kaydedilen görüntülerinde dikkat çeken detaylar vardı. Spiraller çizerek düşen kanat ve kokpit parçalarından daha önce uçaktan ayrıldığı tespit edilen kuyruk, enkazdan uzakta bulunmuştu. 27 dakika havada kalan uçak, ne olmuştu da parçalara ayrılarak düşmüştü? Kara kutu, kokpit ses kayıt cihazı ve uçuş veri kayıt cihazıyla çözülmesi beklenen şifreler, uçağın parçalarının yapboz gibi yeniden birleştirilerek incelenmesiyle de pek çok sorunun cevabını verecekti. Her ne kadar uçak kazalarının nedenlerini açıklamak uzun zaman alsa da ortaya çıkan ilk verilerden hareketle konuşulması gereken ihtimalleri Havacılık Editörü Tolga Özbek tüm detaylarıyla Milliyet.com.tr’ye anlattı.



70 YILDIR ÜRETİLİYOR: 57 YAŞINDAKİ UÇAĞIN SON 15 YILI TÜRKİYE’DE

Gürcistan sınırlarına düşen Türk C-130’una ilişkin pek çok detay paylaşılıyor. Burada ilk dikkat çeken detay ise uçağın yaşı.57 yaşındaki 4 motorlu nakliye uçağı 2010 yılında, 15 yıl önce Türk filosuna katılmıştı. Suudi Arabistan Kraliyet Hava Kuvvetleri'nde görev yaptıktan Türkiye’de de sıklıkla kullanılan C-130’a ilişkin sözlerinin başında, “Havacılığın temelinde eski uçak değil, bakımsız uçak vardır” hatırlatmasını yapan Tolga Özbek, kazada kaybedilen C-130’un yoğun olarak kullanılan askeri nakliye uçağı olduğunu hatırlattı. 1968 model bu uçak, her ne zaman zamanla o dönemki parçalarının yenilenmesiyle ‘gençleşmiş’ de olsa gövdesi değişmemişti. Peki o günden bugüne uçak ne gibi işlemlerden geçmişti? Tolga Özbek şöyle anlattı:

Alıntı Metni


'3 SANİYELİK BİR OLAY, ÖNCELİK UÇAĞI KONTROL'

C-130’un düşüşüne ilişkin videolarda dikkat çeken detay, uçağın 3 büyük parçaya ayrılmış olmasıydı. Kuyruk, kanat ve kokpit bölümü 7 bin metreden aşağı ayrı ayrı düşmüştü. Peki böyle bir parçalanmanın arkasında hangi ihtimaller olabilir? C-130’ların önceki kazalarına bakıldığında dikkat çeken noktalar vardı. 2017’de yaşanan kazada uçağın pervanelerinden kopan parçalar kuyruk ve gövde hasarına neden olmuş ve 11 Kasım’dakine benzer şekilde uçak havada parçalara ayrılmıştı. Peki Türk C-130’unda yaşanan da buna benzer bir problem olabilir mi? Bu durumu, “Aklıma gelen benzer olaylardan biri tabii ki bu olay, aynısı olacak diye bir durum yok. Rapor sonrasında ortaya çıkacaktır. 2017’deki olayda pervane sistemiyle ilgili bir çatlak tespit edilmişti uçakta. Çatlak tespit edildikten sonra bunun giderilmesi amacıyla bir işlem yapılıyor. Ancak yapılan işlem yeterli değil. Burada yanlış bakım prosedürü uygulanmış. Sonuçta koca bir C-130, maksimum kalkış ağırlığı 70 ton. Bu 70 ton nereden baksanız 30 tona yakın da yük taşıyor. Devasa bir uçak, 4 adet çok büyük motoru var. O motorlar dakikada binlerce devirle pervaneyi çeviriyor. Bizim uçağımızın düşüş görüntülerine baktığımızda, kanat düşerken 2 numaralı motorun pervanelerinin yerinde olmadığını görüyoruz. Burada bir kopma oldu mu? Binlerce devir dönen bir parçanın sürati var. Fırlayarak kabine çarpması çok da şaşırılmaması gereken bir şey. Bu çok ciddi bir hasar oluşturabilir” diye açıklayan Tolga Özbek sözlerini şöyle sürdürdü:

“Büyük uçaklar 3 ana parçadan üretilir. Ön taraf kokpit, orta gövde ve kanatlar, bir de kuyruk bölümü. Yani üç parçayı lego gibi birbirine bağladığınızı düşünün. Elinizden düşürdüğünüz zaman yüksek ihtimalle 3 parçaya ayrılacak gövde. Burada da planlanandan çok daha fazla bir yük bindiği zaman havada üç parçaya ayrılması, 2017'deki kazada olduğu gibi olası bir şey. 2017'deki kazada motorun bir ‘pal’i kopuyor. Pal dediğimiz bölüm, 4 ayrı parçada oluşuyor C-130E modellerinde. Bu parçayı İngiltere'den alınacak o J modellerinde 8'e çıkıyor. O parça kopuyor. Gövdeyi hasarlıyor. Hasarladıktan sonra uçağın üç numaralı motorunun tüm pervanesi kopuyor Amerika'daki kazada. Uçağın yatay stabilizesine, uçağın kuyruğuna çarpıyor. Onu koparıyor. Bu noktadan sonra uçağın sağa sola veya yukarı aşağı hareketini sağlayan kuyruk kopmuş oluyor. Pilot da bu şekilde kumanda edemez uçağı. Bundan sonra da uçak, zaten bir yapısal bir dağılmaya geçiyor.”

Uçuş boyunca C-130'un hız ve irtifa bilgileri

C-130’UN KAYBININ ŞİFRELERİ: GÖVDE HASARI VERECEK İHTİMALLER NELER?

Azerbaycan’dan dönen F-16 uçaklarına ait malzemeler taşıdığına dair bilgiler olan C-130, bu malzemelerin infilakı sonucu ağır hasar almış ve parçalanmış olabilir miydi? Kaza durumunda pilotlar paraşütle atlayamaz mıydı? Çok merak edilen bu soruların cevapları fizik bilimindeydi. Azot tüplerinin patlaması durumu özellikle uçak kabin basıncının düştüğü ya da yüksek dağlarda hatalı tüp ya da kap kullanıldığı durumlarda yaşanır. Uçak basınçla ilgili bir problem yaşadıysa bu ihtimal düşünülebilirdi. Peki ama mürettebat ve yolcular paraşütle kurtulamaz mıydı? Uçağın kendisi gibi, içindeki her şey ve herkes de belirli kuvvetlerle karşı karşıya kalır. Bunların en önemlilerinden biri G kuvvetidir. G kuvveti ise şiddetine göre parmaklarınızı kıpırdatmanızı bile imkânsız hale getirebilecek kadar güçlü olabilir. Tolga Özbek, uçağın gövdesine hasar verebilecek bir infilak olup olmayacağını ve paraşütle atmanın neredeyse imkânsız olduğunu açıklayarak sözlerini noktaladı:

Alıntı Metni
Kaynak ; Milliyet