DUYGU ERDOĞAN / İSTANBUL - Sera sebzesi ve mevsim meyvelerinde zorlu bir sezon yaşanıyor. Düşük ürün fiyatları nedeniyle ürün dalda bırakılıyor ya da alıcı olmadığı için toprağa geri sürülüyor. İşçi yevmiyesinin 1300 lira olduğu erkenci mandalina Hatay’da dalda çürüyor, Adana’da ise işçi elçileri işçi göndermeyince bir haftadan uzun süre dalda toplanmadan kalan mandalina çöp oldu. Mersin’de alıcı bulamayan, bulsa da maliyeti karşılamayan kabak toplanmadı. İzmir’de tarla dolusu kıvırcık marul 2 liraya alıcı bulabiliyor. Mevsimin önemli sebzesi ıspanak da alıcı bulamıyor. Ancak bu ürünler market tezgahında 40-80 lira arasında değişen fiyatlara satılıyor. Türkiye’nin dört bir yanında sezona farklı sorunlarla başlayan üreticiler, köklü bir mekanizma ile çözümler üretilmesini beklediklerini dile getiriyor.



Toprağa geri sürülüyor

Mevsim sebze meyveleri ile sera ürünlerinde bu yıl iklim nedenli kayıplar yaşanıyor olmasına rağmen, az miktarda ürün bile alıcı bulmakta zorlanıyor. Düşük talep karşısında aracının, tüccarın alımı da sınırlı oluyor. Yanı sıra üreticiden ‘ucuza’ alma beklentisiyle bunu sistematik bir sorun haline getirenler de var. Üretici maliyetinin çok altında fiyat verilen ürünün toplama maliyetini bile karşılayamıyor, ürün toprağa geri sürülüyor. Meyvede çalışacak işçi bulunamıyor, yüksek yevmiye nedeniyle toplama yapılamıyor. Örneğin dalda 3-5 lira arasında değişen mandalina markette en düşük 35 liraya satılıyor. Tüm aracılar, işletmeler ve marketler kendi kârlarını ürüne işleyip, üreticiyi görmezden geliyor.

Mandalina örneği

Türkiye’nin narenciye ihtiyacının çok büyük bir kısmını karşılayan Çukurova’dan bir örnekle bu kâr sürecini anlatan Yüreğir Ziraat Odası Başkanı Mehmet Akın Doğan, şunları söyledi: “Şimdi üretici yok diyelim, mandalina bedavaya alındı. Tarladan kesim, işleme paketleme, firesi nakliyesi 15 lira yapar. Tüccar 10 lira kâr koyar, market 10 lira kâr koyar. Ürün bedavaya alınsa da 35 liraya satılır. Ama baktığınızda üreticiden alınınca da neredeyse bu fiyata satılıyor. Aracılar, marketler yani tüm sistemde aslında üretici yok sayılmış durumda. Bu örnekte de görüyorsunuz ki tüm girdi maliyetine katlanan, topraktan geçimini sağlayan üretici borçlu, yine de üretmek istiyor ama yok sayılıyor. Üreticiyi dinleyerek kökten bir sisteme ihtiyaç var. Bu zincirleme sorun. Tamir edilmesi yetmez, baştan düzenlenmeli, öyle bir işlemeli ki çiftçi sadece toprağını düşünmeli.”



Ispanak da talep almadı

Sera sebzeleri de kayıp yaşıyor. Önceki yıllara göre tüketimin azaldığını aktaran tüccarlar alımlarını sınırlı tutuyor. Ancakhava sıcaklığının belli bir seviye üzerinde devam etmesi verimi iyi tutuyor. Yüksek üretime karşı az taleple piyasada kabak, dolmalık biberve patlıcan gibi ürünler ziyan oluyor. Mevsimsebzesi ıspanak üreticisi de zor durumda. Tarlasından 5-8 lira arasında alım yapılan ıspanak, ürün piyasaya girdikçe talep almıyor.

Üretici, halve market zincirinasıl işliyor?

Ürün fiyatlarında kalitesine göre oldukça değişen bir tablo var. Mersin’de mandalinada hal satış fiyatı 5-15 lira arasıdeğişirken, en iyi kalitede 23 liraya da satış var. İstanbul’da hale gelen mandalina ise buradan 10-50 lira arasıgeniş bir yelpazede yer alıyor. Halden satış yerlerine ulaşana kadar ise mandalina fiyatı 35-65 liraya ulaşıyor.6-10 lira arasıMersin Hal’den çıkan kabak ise İstanbul Hal’de 10-35 lira arasında satılıyor. Marketlerde ise 45 ila 59 lira arasısatılıyor. Kıvırcık adet fiyatı Mersin’de 6-15 lira iken İstanbul’da 10-25 lira oluyor. Satış yerlerinde ise 40 lira ile 70 lira arasında satılıyor. Mersin Hali’nde 5-7 lira arasıfiyatlanan ıspanak, İstanbul Hali’nde 15-25 liraya çıkıyor. Markette satış fiyatı ise 40-50 lira.

En iyisi mi?

Üretici birinci kalite ürününe bile piyasa bulmakta zorlanırken, satış yerlerinde ise daha düşük kalite bir ürün, en iyi ürün fiyatına satılabiliyor. Örneğin 10 liraya aldığı ürünü 40 liraya satan da var. Bu nedenle tüketici iyi ürüne ulaşmak istese bile yine pahalıya yiyebiliyor.



Kaynak ; Milliyet