[aSpeNDos]

Duygu Erdoğan - Deprem afeti kendini unutturmuyor. Büyük oranda toprakları deprem tehdidi altında bulunan Türkiye’de pek çok şehirde yapılar risk altında. Ülke genelinde yaklaşık 6 milyon konutun risk kapsamında olduğu hesaplanırken, bunlardan 2 milyonu için ise her gün kritik önemde. Uzmanların deprem riskine karşı uyarıda bulunduğu İstanbul’da ise riskli konut sayısı 1.5 milyon; bu konutların da 600 bini için acil dönüşüm kodu var. Yapısının sağlamlığından emin olmayanlar, ya da eski yapılarını kentsel dönüşümle yenilemek isteyenler için Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından verilen desteklerden de yararlanarak vatandaşlar kendi evlerini dönüştürebilir. Bu kapsamda yapılabilecekleri ele aldık…

İlginizi Çekebilir1- Hibe imkanı var; yeni yılda tutar artacak

Riskli alan, rezerv alanda olan ve binası için riski yapı kararı alınan malikler bundan yararlanabiliyor. Riskli yapılarda en az 1 yıl oturan kiracı veya sınırlı ayni hak sahipleri de (oturum hakkı olanlar) kredi çekebiliyor. Eğer dönüşüm kapsamında yıkılan ev ya da işyeri aynı yerde yapılmıyorsa, farklı bir konut ve işyeri almak isteyene de kredi hakkı tanınıyor. Konut yapım ve konut edinme için 1 milyon 250 bin lira, işyeri yapım için 800 bin lira, işyeri edinme için 350 bin lira, güçlendirme için 320 bin lira ‘faiz destekli kredi’ veriliyor. Konut kredilerinde 10 yıl, işyeri için 7 yıl vade uygulanıyor.

Birden fazla konutu olan hak sahiplerinin ilk konutu için kullanacakları konut yapım ve konut edinme kredilerine uygulanacak faiz desteği oranı yıllık 840 baz puan (aylık 0.70), iki ve sonraki konutları için ise bu oran 720 baz puan olarak uygulanıyor. Örneğin dönüşüm kredisi için faiz oranı yüzde 3.70 olduğunda kamunun yüzde 0.70 desteği ile oran yüzde 3’e düşüyor.

Yeni yılda miktar artabilir.

2- KDV yüzde1, vergi harç yok

Tüm bu desteklerin yanında evini kendi dönüştüren vatandaşa KDV oranı yüzde 18 yerine yüzde 1 olarak uygulanıyor. Bu imkan da kentsel dönüşümü hızlandırmak için önemli bir etken olarak görülüyor. Dönüşüm kapsamında inşa edilen binalar, vergi ve harçlardan da muaf tutuluyor.

3- Süre kalktı, Yarısı Bizden devam

İstanbul’da yaşayanlar için en avantajlı destek ‘Yarısı Bizden’ kampanyası. Süresiz şekilde devam edeceği açıklanan sistem kapsamında her bir konut için 875 bin TL hibe, 875 bin TL kredi ve 125 bin TL taşınma desteği veriliyor. Böylece her bir konut için 1 milyon 875 bin TL’lik finansman desteği sağlanmış oluyor. Hak sahibinin diğer her bir konutu için ise 1 milyon 750 bin TL kredi imkânı sunuluyor. İşyeri için de 437 bin 500 TL hibe ve 437 bin 500 TL kredi desteği sağlanıyor. Hak sahibinin diğer her bir dükkan için 875 bin TL kredi imkanı var. Burada önemli bir detay şu: 125 bin TL taşınma desteğini ev sahibi oturuyorsa o, kiracı varsa kiracı alıyor.



Hibelerde geri ödeme yok. Kredi için de ilk yıl faiz uygulanmıyor. Ödemeler yapı ruhsatı alındıktan 2 yıl sonra başlıyor ve 10 yıl vadeye yayılıyor. Ödemenin başladığı ilk yıl faiz uygulanmazken, sonraki yıllar TÜFE oranının yarısı kadar güncelleme yapılıyor. İstanbul’daki Yarısı Bizden kampanyasında büyük dönüşüm projelerinde kamu kurumları devreye giriyor. Site benzeri büyük dönüşümü seçenler müteahhit bulmakla uğraşmıyor, evleri TOKİ ya da Emlak Konut yeniliyor. Riskli yapı kararı sonrası yüzde 100 uzlaşma sağlayan hak sahipleri dönüşüm taleplerini iletmek için, Kentsel Dönüşüm Başkanlığı Marmara Kentsel Dönüşüm Genel Müdürlüğü’ne başvuru yapıyor.

4- Oturma hakkı tanınıyor

Desteklere rağmen çıkan ödemeleri yapamayacak durumda olan vatandaşlar da var. Bu durumda ise farklı bir model uygulanıyor. Dar gelirli ya da yoksul vatandaşlara borçlandırma yapılmıyor, onun yerine ‘oturma hakkı’ tanınıyor. Vatandaşın başka mülkü, yoksulluk sınırını aşan geliri yoksa hiçbir bedel istenmeden evi dönüşüme giriyor. Vatandaş depreme dirençli hale gelen evine yerleşiyor. Sonrasında evinin değeri kadar tapudan hisse alıyor. Mesela; evin yıkılmadan önce değeri 1 milyon TL, yeni değeri 5 milyon TL ise 5’te 1 oranında tapuda hissesi oluyor. Yeni evde, eşlerin her ikisi ömür boyu oturuyor.

5- Kira yardımı da artacak

Kampanya dışında İstanbul ve diğer tüm illerde evi dönüşüme giren vatandaşlara aylık kira desteği veriliyor. İstanbul için aylık destek 8 bin lira, Ankara, Antalya, Bursa, İzmir’de 6 bin 500 lira, diğer büyükşehirlerde 5 bin 500 lira, kalan tüm illerde ise 4 bin 500 lira. Yeni yılda bedellerin artırılması gündemde. Riskli yapıdaki kiracılara iki aylık kira yardımı ‘tek seferde’ ödeniyor.

Kira yardımları riskli yapılarda 18 ay, riskli ve rezerv yapı alanlarında ise en çok 48 ay sağlanıyor.

Risk tespiti nasıl yapılır?

Binanızın dayanıklılığını ölçtürmek istiyorsanız, iki seçeneğiniz bulunuyor. Bunlardan ilki yalnızca bilgi amaçlı sunulan hızlı tarama testleri olurken, ikincisi Çevre, Şehircilik ve İklim değişikliği Bakanlığı’nın lisans verdiği kuruluşlarca yapılan riskli yapı tespitleri. Bu seçenekte, bina riskli çıkarsa dönüşüm süreci resmen başlıyor.

Hızlı tarama testini genellikle belediyeler, üniversiteler ve mühendislik alanındaki sivil toplum kuruluşları yapıyor. Bu testlerle binaların ön risk değerlendirmesi yapılıyor ve ‘Detaylı test yapılmalı mı?’ sorusuna yanıt aranıyor. Hızlı taramada, binadan karot alınmıyor, kolon sıvaları kaldırılarak ölçümler yapılıyor. Bina içerisinde mimari plan uyumu, gözle görülen çatlaklar, yapı yaşı, malzeme kalitesi gibi gözlemler de yapılarak bir sonuç çıkarılıyor ve risk sınıflandırılıyor.

Riskli yapı tespiti ise yalnızca Çevre, Şehircilik ve İklim değişikliği Bakanlığı’nca lisans verilmiş firmalar ya da yetkili kamu kurumları yapabiliyor. Firmaların listesine ‘csb.gov.tr’ adresinden ulaşılabiliyor. Riskli yapıların tespiti için tek bir ev sahibinin başvurması bile yeterli. Bu tespitlerde binadan karot örneği alınıyor. Gerekirse zemin etüdü yapılıyor. Sonuçlar incelemeye gönderiliyor ve binanın büyüklüğüne göre ortalama 30 günde risk durumu belirleniyor. Bina başına test maliyeti binanın büyüklüğüne, kolon sayısına, numune sayısına göre değişmekle birlikte 50 bin liradan başlıyor. Yapının riskli olduğu kesinleşirse, 90 günden fazla olmamak üzere süre verilerek tahliye ve yıkımın yapılması isteniyor.



Kaynak ; Milliyet