Do?a, 2 milyar y?l önce kendi nükleer reaktörünü yaratt?: ??te bu ?ekilde çal???yor!
 

[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...]"Bu mümkün olamaz."

May?s 1972'de fizikçi Francis Perrin'in akl?ndan geçen dü?ünce buydu. Perrin, Güney Fransa'daki bir nükleer yak?t i?leme tesisinde koyu renkli bir uranyum cevheri parças?n? inceliyordu. Afrika'da Gabon'daki bir madenden ç?kar?lan bu uranyum örne?i, bilim insanlar?n?n do?al uranyum hakk?nda bildi?i her ?eye meydan okuyan bir s?r bar?nd?r?yordu.

Normalde uranyum, uranyum-238, uranyum-234 ve oldukça önemli olan uranyum-235 gibi izotoplar?n tutarl? bir oran?ndan olu?uyor. Yerkabu?unun genelinde uranyum-235'in oran? yüzde 0,720 olarak sabit. Ancak Gabon'dan al?nan bu örnek sadece yüzde 0,717 oran?nda uranyum-235 içeriyordu. Bu küçük bir sapma olsa da, alarm vermek için yeterliydi. En basit aç?klama, uranyumun fisyona u?ram?? olmas?yd?. Ama bu do?al bir örnek oldu?una göre, bu nas?l gerçekle?mi? olabilirdi?

Birisi uranyumla oynam?? m?yd?? Bu, eski, bilinmeyen bir uygarl???n i?i miydi? Yoksa belki de daha tuhaf bir ?ey mi söz konusuydu?

Akdeniz bir zamanlar kupkuruydu! Her ?ey nas?l de?i?ti?Do?ada fisyon

Bilim insanlar? ara?t?rmaya devam ettikçe durum daha da karma??kla?t?. Gabon'un Oklo bölgesinden al?nan baz? uranyum örneklerinde uranyum-235 oran? daha da dü?üktü ve yüzde 0,4'e kadar iniyordu. Bu, istatistiksel bir tesadüften öte bir durumdu; cevherde köklü bir de?i?iklik oldu?unu gösteriyordu. ?leri analizler, uranyumun gerçekten de nükleer reaktörlerde kullan?lan ayn? süreç olan fisyona u?rad???n? ortaya ç?kard?. Ancak bu ne insan müdahalesinin ne de yabanc? bir türün sonucuydu. Kan?tlar, iki milyar y?l önce meydana gelen bir olaya i?aret ediyordu. Birdenbire, ak?l almaz bir ?ey ortaya ç?kt?: Do?a, kendi nükleer reaktörünü yaratm??t?. Fransa, o zamanlar sömürgesi olan Gabon'dan yakla??k 40 y?l boyunca uranyum madencili?i yapm??t?. Fransa önemli bir nükleer güçtü ve uranyumu hem kendi ülkesinde hem de Avrupa'n?n ba?ka yerlerinde elektrik üretmek için kullan?yordu. Gabon'un Oklo kasabas? yak?nlar?nda uranyum yataklar?n?n ke?fedilmesi, heyecan verici bir haberdi ancak kimse, en az?ndan ba?lang?çta, gerçekte ne ke?fedildi?ini tam olarak anlamam??t?. Perrin bu garip örne?i i?te böyle analiz etti. O ve meslekta?lar?, bunun Dünya henüz genç bir gezegenken füzyona u?ram?? do?al bir örnek oldu?unu do?rulad?.

?nsan yap?m? nükleer fisyon reaktörleri, uranyum-235 atomlar?n?n nötronlar taraf?ndan bölünerek enerji ve daha fazla nötron aç??a ç?kard???, bu nötronlar?n da ba?ka atomlar? bölmeye devam etti?i bir zincirleme reaksiyonunu dikkatle kontrol ederek çal???yor. Bu reaksiyonu sürdürmek için, uranyum-235 konsantrasyonunun art?r?ld??? "zenginle?tirilmi? uranyum" kullan?l?yor. Bu tür reaktörlerin olu?turulmas? ileri teknoloji, hassas mühendislik ve titiz güvenlik protokolleri gerektiriyor. Do?ada öylece ortaya ç?kmas?n? bekleyebilece?iniz bir ?ey de?il.

Yine de, milyarlarca y?l önce Oklo'da do?a, kontrollü bir fisyon reaksiyonunu sürdürmek için do?ru uranyum konsantrasyonu, su ve jeolojik istikrar?n kombinasyonunu kendili?inden sa?lam??t?.

[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...]Oklo'daki do?al nükleer fisyon reaktörleri: 1. nükleer reaktörler - 2. kumta?? - 3. uranyum cevheri tabakas? - 4. granit.

Do?al bir reaktör nas?l olu?turuluyor?

1956 y?l?nda Paul K. Kuroda ad?nda bir kimyager, do?ru ko?ullar alt?nda do?al fisyon reaktörlerinin olu?abilece?ini öngördü. Çal??mas? bir miktar ilgi gördü, ancak ko?ullar pek olas? görünmedi?i ve çok az insan (e?er varsa) böyle bir ?ey bulmay? gerçekten bekledi?i için an?nda büyük bir yank? uyand?rmad?.

Kuroda, do?al bir nükleer fisyon reaksiyonunu sürdürmek için uranyum yata??n?n en az 0,66 metre kal?nl???nda olmas? gerekti?ini tahmin etti. E?er yatak bundan daha küçük olursa, kritik kütleye ula?amaz. Ayr?ca yatakta yeterince uranyum-235 bulunmas? gerekiyordu.

?ki milyar y?l önce uranyum-235, bugün oldu?undan çok daha boldu. O zamanlar do?al uranyumun yakla??k yüzde 3'ünü olu?turuyordu; bu oran, modern nükleer reaktörlerde kullan?lan zenginle?tirilmi? uranyuma benzer bir seviyedeydi. T?pk? modern reaktörlerde oldu?u gibi, nötronlar? yava?latmak ve fisyonu daha olas? hale getirmek için bir "moderatöre" ihtiyaç vard?. Oklo'da yeralt? suyu bu kritik rolü üstlendi. Su, nötronlar? yava?latarak sürekli bir zincirleme reaksiyonunu kolayla?t?rd?.

6 ayd?r süren v?z?lt? depremin i?areti mi? Mide bulant?s? yaratt?: 'Hayat? sorgulat?yor'Uluslararas? Atom Enerjisi Ajans?'nda uranyum üretiminden sorumlu ekip lideri Peter Woods, "?nsan yap?m? hafif su nükleer reaktöründe oldu?u gibi, nötronlar? yava?latacak, onlar? ?l?ml? hale getirecek herhangi bir ?ey olmadan fisyon reaksiyonlar? basitçe duruyor. Oklo'da su, nötronlar? emerek zincirleme reaksiyonu kontrol eden bir moderatör görevi gördü" dedi.

Ayr?ca nötronlar? emen ve fisyonu durduran bor veya lityum gibi elementlerin bulunmamas? gerekiyordu. Neyse ki Oklo'nun yataklar? bu tür 'kirleticilerden' yoksundu ve reaksiyonun devam etmesine olanak sa?lad?. Bu ko?ullar mükemmel bir ?ekilde bir araya geldi?inde, sonuç do?al bir nükleer reaktör oldu.

Oklo'daki antik reaktör sürekli çal??m?yordu. Ara?t?rmac?lar kayalar? tarihlendirerek ve geçmi?teki faaliyetleri analiz ederek, Oklo reaktörünün döngüler halinde çal??t???n? buldu.

Yeralt? suyu uranyum yataklar?na s?zd?kça, nötronlar? yumu?atarak fisyonun gerçekle?mesini sa?l?yordu. Reaksiyon suyu ?s?t?yor ve sonunda buhar olarak kaynat?yordu. Nötronlar? ?l?ml? hale getiren su olmad???nda, reaksiyon duruyordu.

Al?nt? MetniBölge so?uduktan ve daha fazla yeralt? suyu içeri s?zd?ktan sonra reaksiyon yeniden ba?l?yordu. Bu döngü daha sonra yüz binlerce y?l boyunca tekrarland?. Oklo reaktörü üzerine yap?lan bir ara?t?rma ile ?u sonuca var?ld?:

"Birkaç yüz bin y?l boyunca yakla??k 15 bin me*****-y?l fisyon enerjisi üretildi, bu da bin 500 MW'l?k büyük bir reaktörün on y?l boyunca çal??mas?na e?de?er."

[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...]Dünyada düzinelerce uranyum madeni var (burada gösterilen Ranger madeni gibi) ancak bilinen yaln?zca bir do?al fisyon reaktörü var.

Ba?ka hiçbir yere benzemeyen do?al bir alan

Bu do?a olay?na ili?kin haberler h?zla yay?ld?. 1975 y?l?nda dünyan?n dört bir yan?ndan fizikçiler Gabon'un Libreville kentinde Oklo Fenomeni olarak bilinen olay? tart??mak üzere bir araya geldi. Ke?if oldukça çarp?c?yd?. Do?an?n, insanlar hayal bile edemeden çok önce nükleer güçte ustala?t??? ortaya ç?km??t?. Yine de, baz? teorik tahminler gözlemlerle uyumlu olsa da, neler olup bitti?ini kan?tlamak kolay de?ildi. Do?al olarak çal??an dört nokta vard? ve hepsi de ayn? jeolojik yap?dayd?.

Bu bulmacalar? çözmenin anahtar? beklenmedik bir kaynakta yat?yordu: Ksenon gaz?. Oklo'daki minerallerin içine hapsolmu? bu inert (aktif olmayan) gaz, bir zaman kapsülü görevi görüyordu.

Nükleer fisyon s?ras?nda farkl? ksenon izotoplar? olu?uyor ve bunlar?n oranlar?, fisyonun hangi ko?ullar alt?nda gerçekle?ti?ini ortaya ç?karabilir. Fizikçi Alex P. Meshik, bu ksenon izotoplar?n? inceledi ve bunlar?n reaktörün kararl?l???na dair ipuçlar? ta??d???n? buldu. S?k??m?? ksenon, reaktörün fisyon reaksiyonlar?n?n son derece kararl? oldu?unu, yeralt? suyu seviyeleri de?i?tikçe devreye girip ç?kt???n? gösteriyordu.

Dünya'n?n oksijeni ne zaman 'tamamen' tükenecek?Ksenon ayr?ca reaktörün nihayetinde nas?l kapand???n? da ortaya ç?kard?. Zamanla uranyum-235 kademeli olarak tüketilmi? ve yak?t kayna??, fisyonu sürdürmek için gereken kritik e?i?in alt?na dü?mü?tü.

Bugün Oklo'daki uranyum madenleri tükenmi? olsa da, dünyan?n bilinen tek do?al nükleer reaktörlerinin miras? ya?amaya devam ediyor. Oklo reaktörlerinin örnekleri Viyana Do?a Tarihi Müzesi gibi müzelerde korunuyor ve ziyaretçiler burada do?an?n fisyon reaktörü taraf?ndan üretilen kayalar? görebiliyor.

Ba?ka do?al reaktörler de olabilir, sadece onlar henüz bulunamad?.


Kaynak ; Milliyet